PSV - Ajax is dit keer een superkraker in een omgekeerde wereld

PSV - Ajax is zondag de absolute topper van spanning, van bijna alles of vrijwel zeker niets. Het duel is ook een cultuurstrijd: van latent calimerogedrag uit Eindhoven tot tijdelijk verdwenen arrogantie in Amsterdam. Van revanche op de ander of op zichzelf, van onverwachte wendingen.

Het is ook de wedstrijd van voormalig Ajax-voetbal in Eindhoven en een soort PSV-voetbal van vroeger in Amsterdam. Of, zoals Aad de Mos stelt, voorheen trainer van Ajax én PSV: ‘Nu zit er bij PSV een Ajax-trainer, Peter Bosz, die het voetbal speelt dat Ajax graag zou willen spelen. Ajax neemt met Francesco Farioli een afwachtende houding aan, met countervoetbal. Je zou kunnen zeggen dat het de omgekeerde wereld is.’

Topper tussen beste clubs

De feiten, afgezien van dit soort bespiegelingen: Ajax staat zes punten voor, met nog acht duels te spelen. PSV moet winnen om de voor de winterstop al zeker gewaande titelkansen te laten herleven. Terwijl Feyenoord - Ajax altijd ‘De Klassieker’ zal blijven, is PSV - Ajax de topper tussen de gemiddeld beste clubs van pakweg de laatste vijftig jaar, met 21 titels voor PSV sinds 1975 en 20 voor Ajax.

Het duel is een zogenoemde kraker, zeker dit jaar, nu beide ploegen kans maken op de titel. De situatie lijkt enigszins op die in april 2013, toen PSV iets later in het seizoen de thuiswedstrijd moest winnen om koploper Ajax te achterhalen. Dat lukte destijds niet.

Voormalig aanvaller Derk Boerrigter van Ajax weet nog precies hoe hij in de 77ste minuut van die wedstrijd de dieptepass van Christian Eriksen op waarde schatte, een persoonlijk duel met Erik Pieters won en de bal langs de uitgelopen doelman Boy Waterman schoof: 2-3, een van de belangrijkste treffers in zijn loopbaan.

Dat was toen. De voormalig aanvaller zette onlangs zijn huis in Eemnes te koop, omdat hij binnenkort met zijn gezin naar Spanje emigreert. Hij en zijn vriendin handelen in voedingssupplementen voor vrouwen die zwanger zijn of willen worden. Als medeoprichter en operationeel medewerker van het bedrijf volgt Boerrigter het voetbal van iets grotere afstand dan voorheen, maar vrijwel elke dag begint iemand over dat doelpunt van toen, op 14 april 2013.

‘Dat heeft zo veel impact gehad op mijn leven. Supporters weten nog wie ik ben, ze bedanken me nog voor die goal. Het was een mooie tijd.’

Boerrigter weet nog hoe pittig de wedstrijd verliep, al vanaf de aftrap, met Ajax-middenvelder Christian Poulsen die een paar keer fors uitdeelde, tegen Mark van Bommel onder andere, vaak juist degene die de toon zette.

Alles is bijzonder

PSV - Ajax is een duel van herinneringen en kantelpunten. Vrijwel alles eraan is bijzonder, anders of apart. Guus Hiddink, inwoner van Amsterdam en de succesvolste trainer in de geschiedenis van PSV, wijst net als De Mos op de bijzonderheid in speelwijze van beide clubs: ‘Twee verschillende stijlen, maar dan omgekeerd aan wat we gewend zijn.

‘Wij speelden in onze tijd ook met een goede organisatie, maar we vielen ook aan. We hadden nooit veel meer dan twintig doelpunten tegen. Weet je nog, met Alex, ‘De Tank’ uit Brazilië, zo rond 2005? Die hield het achterin bijna in zijn eentje dicht. Hij is zondag te gast in Eindhoven. Hij belde me, want hij wilde me graag zien. We kijken samen in het stadion.

‘Alleen is nu alles anders. PSV speelt met Bosz het dominante voetbal dat Ajax voorheen speelde. Ajax houdt controle, met spelers dicht bij elkaar, met uitvallen. Dat is knap; vorig seizoen stonden ze achttiende na het duel met PSV, nu staan ze zelfs bij verlies nog steeds eerste.’

Het is ook een strijd van clubcultuur, van topsport op ieders eigen manier. PSV als club uit het zuiden – iets minder gemoedelijk dan menigeen denkt, want ook hier heb je heetgebakerde supporters, vooral in duels met Ajax. Ook in Noord-Brabant gaat het om winnen, zeker zondag.

Ajax is over de hele historie de recordkampioen die moreel en financieel in crisis raakte en daarvan herstellende is, met gebruik van andere beginselen. Minder arrogant, nederig zelfs, met opvallende acceptatie van het huidige spel door de supporters, die het seizoen beschouwen als een opmaat naar nieuwe tijden van glorie. Zo was daar de vrijwel geruisloze acceptatie van de uitschakeling door Eintracht Frankfurt in de Europa League, om spelers te sparen voor de nooit verwachte titelrace.

Douche van ongenoegen

Hiddink bewaart de mooiste herinneringen aan onderlinge duels in Amsterdam, bijvoorbeeld aan de 0-4 van 2005. Als hij even omkeek naar vrienden op de tribune, zag hij ‘blikken die konden doden’, of laafde hij zich aan de ‘heerlijke douche van ongenoegen’. Zo hoort het te gaan, volgens hem. Later waren ze weer vrienden en dronken ze samen een glas. Rivaliteit moet immers wel gezond blijven.

Het was ook een van de eerste zaken die hij veranderde toen hij eind jaren tachtig voor het eerst trainer was van PSV en in één jaar (1988) alle prijzen won. ‘Ik heb meteen gezegd dat ik geen calimerogedrag meer accepteerde van de spelers. Geklets dat de scheidsrechter andere clubs altijd bevooroordeelde, en meer van dat soort onzin: weg daarmee. Wij wilden zelf stempels zetten.’

Dat lukte aardig, al is dat ongenoegen volgens De Mos nooit helemaal verdwenen. ‘Voor PSV blijft de thuiswedstrijd tegen Ajax bijzonder, omdat er in Eindhoven altijd frustratie is richting de grote stad. Het is toch een beetje calimerogedrag. Als PSV thuis van Ajax wint, is het seizoen bij wijze van spreken al geslaagd. Toen het vorig jaar 5-2 werd en Ajax naar de laatste plaats zakte, was het carnaval in alle skyboxen en op de tribunes in het Philips Stadion.’

Voor of tegen Ajax

Voormalig PSV-spits Danny Koevermans, over die spanning: ‘Als Ajax op bezoek kwam, voelde je dat er extra lading op de wedstrijd stond. Al had ik dat ook als we in eigen stadion tegen Feyenoord speelden. Volgens mij heerst in Nederland het gevoel: je bent voor Ajax of je bent tegen Ajax. Dat komt mede doordat het van oudsher de grootste club van Nederland is.

‘Maar het is misschien ook wel een beetje ontstaan doordat Ajax op een gegeven moment met een 1 op de stropdas liep; dat was op dat moment misplaatst. Ajax is de club uit de hoofdstad, waar ze met de borst vooruit lopen. Als ze dan naar het Philips Stadion kwamen, wilde je ze verslaan, het liefst op beslissende momenten.’

Saillant is dat PSV op een gegeven moment op het veld een beetje wilde zijn als Ajax. Ergens in de jaren tachtig was het toen rijkere PSV in staat de beste spelers van Ajax te verleiden tot een verhuizing naar Eindhoven, eventueel via een omweg. Van Gerald Vanenburg tot Wim Jonk en Wim Kieft, van Jan Wouters tot Marciano Vink – en tegenwoordig nog van Noa Lang tot Sergino Dest. Bij PSV speelden veel meer voetballers met een Ajax-verleden dan andersom.

De Mos: ‘PSV kijkt van oudsher op tegen Ajax. Ajax is altijd het voorbeeld geweest. Ik kan het weten, want ik heb bij beide clubs gewerkt. Toen ik werd aangesteld als trainer van PSV, wilden ze hetzelfde spelen als Ajax. PSV-supporters vinden ook dat Ajax wordt voorgetrokken in praatprogramma’s. Dat zeggen mijn vrienden, die voor PSV zijn, ook altijd als ik met ze in de sportschool zit.

‘Toen Ajax vorig jaar onderaan stond, ging het er op televisie alleen maar over hoe dat mogelijk was. Dat PSV zonder puntverlies bovenaan stond, kwam minder ter sprake. Dat stoort ze.’

De aanval geopend

Dat beeld van het grotere Ajax is deels cultureel bepaald en historisch zo gegroeid. Het zal ook niet snel veranderen.

Reza Athar is docent en dj, met op sociale media een originele, fanatieke, maar relativerende kijk op PSV. Hij legt de verschillen uit, gezien vanuit de supporter: ‘Sinds vijftig jaar heeft de club uit het katholieke zuiden de aanval geopend op de hiërarchie, op het calvinistische westen.

‘De wedstrijd is nu extra beladen voor PSV. Ajax doet het boven verwachting goed, dankzij de pragmatische aanpak van een uitstekende trainer. Terwijl PSV de voorbestemde titelkandidaat was, volgens de kenners. Over de rode loper, vanaf de spelersbus, betrad de ploeg de stadions. De spelers moesten echt hun best doen om geen kampioen te worden. Nou, PSV dééd zijn best.

‘Maar er is nog één strohalm, uitgerekend tegen Ajax, de wedstrijd waarin frustratie, teleurstelling en onbegrip plaats kunnen maken voor verder oplopende spanning.’

Het stadion zal zondag kolken. Het roert zich sowieso meer dan voorheen, toen PSV geregeld het verwijt kreeg een bioscooppubliek te hebben. De Mos: ‘Bij PSV - Ajax hangt altijd een sfeer in het stadion die je zelfs bij de Champions Leaguefinale niet zou evenaren. Bij sommige thuiswedstrijden zit er in het Philips Stadion theaterpubliek, waarover Noa Lang het onlangs had. Maar tegen Ajax gaat de adrenaline over de honderd procent. Niet alleen omdat PSV speelt, maar ook omdat Ajax de tegenstander is.

‘In het stadion voel je het aan alles. De tribunes zitten voor de wedstrijden eerder vol, er staan meer supporters bij de aankomst van de spelersbus en stewards zeggen tegen mij: ‘We gaan ze kloppen, Aad.’ Dat hoor ik niet als PSV thuis tegen, ik noem waar wat, Sparta of Heerenveen speelt.’

Twee trainers

De vraag is welk team zijn speelwijze het best weet toe te passen. Peter Bosz, die nooit concessies doet aan zijn visie, of de Italiaan Francesco Farioli, die controle het belangrijkst vindt, die desnoods in een ander systeem speelt, en die in het seizoen van herstel een onverwachte prijs kan winnen.

De Mos: ‘Ajax moest van onderaan beginnen, een nieuw fundament neerleggen. Dat heeft Farioli heel knap gedaan. Niemand had gedacht dat hij dit binnen een jaar voor elkaar zou krijgen. Ik vind Farioli een heel intelligente man; hij vaart zijn eigen koers, ongeacht wat media, supporters of analisten vinden. Maar hij heeft niet de kennis om het voetbal te spelen dat Bosz met PSV speelt. Dat hebben Italianen niet – kijk maar naar andere Italiaanse toptrainers.

‘Bij PSV lag al een stevig fundament. Er moest alleen nog een dak op het huis. De club heeft goed nagedacht over het beoogde voetbal en welke trainer en spelers daarbij zouden passen. Ondanks de slechte periode na de winterstop denk ik dat ze er klaar voor zijn. Ze hebben geen dubbel programma meer. Bosz heeft fitte spelers nodig voor zijn veeleisende manier van voetballen. De jongens zijn uitgerust.’

Mooi geweest

Zondag is alles mogelijk, met mogelijke momenten van eeuwigheidswaarde. Derk Boerrigter verdiende twaalf jaar geleden mede door zijn puike prestaties bij Ajax een transfer naar Celtic, maar door blessures had hij daar moeilijke jaren. Hij wilde niet zeuren, maar het ging eigenlijk niet meer. Het was mooi geweest.

Zijn drie kinderen zijn geboren na zijn loopbaan. ‘Ze kennen mij niet als voetballer. Soms tikken ze mijn naam in op YouTube en zien ze dat doelpunt in 2013. Zelf hoef ik het niet meer te zien, ik ga niet mezelf lopen bewonderen. Dat doelpunt staat voor altijd in mijn geheugen gegrift.’