Ajax en Feyenoord trekken landelijk bekijks, laat geografische spreiding van seizoenskaarten zien

In de vriendenkring van Daan van den Hoven zijn de supporters van Feyenoord, Ajax en PSV even goed vertegenwoordigd. Niet dat de medewerker van sportzaak Sport 2000 daar vaak bij stilstaat. Maar Van den Hoven komt nu eenmaal uit Zaltbommel, dus vraagt de verslaggever hem ernaar.

Nergens anders dan in de stad aan de Waal is het aantal seizoenkaarten namelijk zo gelijkmatig verdeeld onder de clubs uit de traditionele top drie. Feyenoord gaat er aan kop met 58 seizoenkaarthouders, Ajax heeft er 46 en PSV 40, zo blijkt uit een analyse van de Volkskrant op basis van cijfers van de KNVB.

Het maakt Zaltbommel tot een uniek kruispunt op de supporterskaart van Nederland. Dat er veel aanhangers van Ajax en Feyenoord in de Gelderse gemeente wonen, is niet moeilijk te verklaren – seizoenkaarthouders van die clubs vind je terug in heel de Randstad, en ver daarbuiten. De aanhangers van PSV wonen daarentegen vooral in Noord-Brabant (85 procent).

Dat er in Zaltbommel gejuicht wordt voor Ajax, Feyenoord én PSV, heeft volgens de inwoners vooral met de ligging te maken. De Kuip en Johan Cruijff Arena liggen allebei op drie kwartier rijden, het Philips Stadion op een minuut of veertig.

Middelpunt van Nederland

‘Ik noem Zaltbommel daarom weleens gekscherend het middelpunt van Nederland’, zegt voorzitter Hans van den Bighelaar van de plaatselijke voetbalclub Nivo Sparta. ‘Door die centrale ligging en het station komen er in Zaltbommel veel forenzen wonen, waarvan een deel in het zuiden en een deel in het westen werkt.’

Toch denkt Van den Hoven dat in Zaltbommel Ajax de populairste club is. ‘Vanwege de prijzen en de glorie’, zegt hij. ‘In mijn jeugd merkte ik wel dat bijna iedereen voor Ajax was.’ Zelf is de bedrijfskundestudent fan van Feyenoord: als voormalig seizoenkaarthouder maakt hij in 2017 het kampioenschap mee in het stadion.

Zijn collega Bob van Boekel komt uit Ammerzoden, 8 kilometer verderop. Hij heeft dan weer vooral PSV’ers in zijn vriendengroep – drie van hen hebben een seizoenkaart, zijn twee Ajax-vrienden niet. ‘Dat gaat allemaal in goede harmonie, al worden er natuurlijk wel grappen over elkaars club gemaakt.’

Van den Hoven: ‘In de voetbalkantine blijven ook vaak supporters hangen als een andere club Europees speelt. Toen Eintracht Frankfurt de 2-1 maakte tegen Ajax hoorde je ze wel dingen zeggen als: hè, wat zonde toch.’ Van den Bighelaar: ‘Op de club gaan de supporters gebroederlijk met elkaar om, maar als we elkaar een beetje kunnen plagen, zullen we dat zeker niet laten.’

Fanatieke aanhang

Ajax en Feyenoord zijn de enige twee clubs wier trouwste aanhang over vrijwel heel het land verspreid is, blijkt uit de supporterskaart die de KNVB liet ontwikkelen. Via de postcodes van seizoenkaarthouders becijferde onderzoeksbureau Markteffect voor iedere gemeente de drie clubs met de fanatiekste supportersschare. Ajax staat in bijna driekwart (248) van de Nederlandse gemeenten in de top drie, Feyenoord in ruim de helft (192).

De meeste voetbalclubs trekken bij hun thuiswedstrijden vooral supporters uit de eigen gemeente of omliggende steden en dorpen. Bij Almere City bijvoorbeeld – momenteel de nummer 17 in de eredivisie – komen verreweg de meeste seizoenkaarthouders uit Almere zelf. Ook in Lelystad, Zeewolde, Huizen, Diemen en Aalsmeer staat de club in de top drie wat betreft het aantal seizoenkaarthouders, maar in geen van die gemeenten is Almere City het grootst.

Andere clubs zijn hoogstens een regionale speler. PSV behoort slechts in iets meer dan een kwart van de gemeenten (93) tot de drie populairste clubs, met name in Noord-Brabant en Limburg. Bij subtoppers als FC Utrecht (42), AZ (36) en FC Twente (24) ligt dat aantal nog lager.

Henk van Houtum is hoogleraar politieke geografie aan de Radboud Universiteit en gespecialiseerd in onder meer voetbal. Volgens hem is het verleidelijk om te denken dat grotere clubs hun landelijke uitstraling vooral te danken hebben aan zichzelf, al hoeft dat niet zo te zijn. ‘Sommige clubs krijgen van oudsher meer aandacht in de landelijke en regionale media’, zegt hij. ‘Dat beïnvloedt de reikwijdte van hun supporterbase.’

Ook belangrijk om op te merken, vindt Van Houtum, is dat de cijfers van de KNVB niet laten zien in welke gemeenten voetbalclubs de meeste sympathisanten hebben. Tussen het zijn van supporter en de aanschaf van een seizoenkaart, zitten heel wat stappen, benadrukt hij. ‘Supporters kunnen ook sympathie hebben voor meerdere clubs.’

Duidelijke spreiding

Wel blijken fanatieke voetbalsupporters een sterke voorkeur te hebben voor clubs uit hun eigen regio. ‘De kaart toont een duidelijke geografische spreiding van seizoenkaarthouders’, zegt Van Houtum. ‘Supporterschap lijkt lokaal en zelfs familiair overdraagbaar: het is een maatschappelijk construct van nadoen, meedoen en erbij willen horen.’

Op de supporterskaart die de KNVB voor het eerst sinds 2014 liet maken, valt op dat afstand voor sommige fans geen bezwaar is. Zo wonen er twintig seizoenkaarthouders van Sparta op Texel – op een kleine drie uur rijden (inclusief overtocht) van stadion Het Kasteel. ‘Dat wist ik niet’, zegt voorzitter Peter van der Zwan van de supportersvereniging van Sparta.

Of het ook echt klopt, durft hij niet met zekerheid te zeggen. Navraag bij oud-Sparta-speler Sieme Zijm, die op Texel opgroeide, leert Van der Zwan dat er in elk geval twee seizoenkaarthouders op het eiland wonen. ‘Toch wel mooi’, zegt hij, ‘als je ziet dat mensen van heinde en verre naar het stadion komen om je club te steunen.’

Sinds hij van Vlaardingen naar het Zeeuwse Walcheren verhuisde, zit Van der Zwan elke twee weken anderhalf uur in de auto voor een thuiswedstrijd op Het Kasteel. Zoals hij zijn er meer seizoenkaarthouders, zegt hij. ‘Voor veel supporters is de liefde onvoorwaardelijk, ook als ze naar buiten de stad of buiten de provincie verhuizen.’

Levensader

Een seizoenkaart is voor veel supporters dan ook de laatste levensader met de club, zegt Van der Zwan. Supporters worden ouder, krijgen kinderen, hebben niet altijd meer de tijd om naar het stadion te komen. ‘Maar hun seizoenkaart houden ze, ook omdat je anders heel moeilijk nog aan losse kaarten kunt komen. En bij de wedstrijden die ze niet kunnen, verkopen ze hun plek online. Dat is ook veel makkelijker geworden dan vroeger.’

Hoogleraar Van Houtum waarschuwt om al te stellige conclusies te trekken. ‘De supporterskaart toont slechts een patroon, maar legt niet uit hoe dat patroon tot stand komt.’ De gegevens roepen bij hem allerlei vragen op: waar werken de seizoenkaarthouders? En wat is de rol van rivaliteit tussen clubs? ‘Om echt te begrijpen waarom seizoenkaarthouders geografisch zijn verspreid zoals hier getoond, is een diepgaandere analyse nodig.’