‘Kk aap’ en ‘vieze homo’: Ajax gaat stap verder in aanpak van online haat naar spelers en speelsters

‘Daar gaan we weer’, luidt een van de reacties onder het Instagrambericht van Ajax. En inderdaad, blijkbaar is het nodig dat de voetbalclub opnieuw aandacht vraagt voor de haat die spelers en speelsters treft op sociale media.

Zondag speelde Ajax tegen NAC met drie witte stippen en de tekst Silence social hate op het shirt. Het is een vervolg op de thuiswedstrijd tegen Sparta eind 2023, toen de club een vergelijkbaar tenue droeg om zich uit te spreken tegen de drek op sociale media. De drie stippen verwijzen naar de knop waarmee je grensoverschrijdende reacties op bijvoorbeeld Instagram en Facebook kunt rapporteren.

Rond de 1.500 haatberichten per maand kregen spelers en speelsters van de club destijds. Hoeveel dat er nu zijn, weet Ajax niet. ‘Maar we weten wel dat wij in toenemende mate rapporteren, omdat de ongewenste berichten toenemen’, zegt een woordvoerder.

Set gedragsregels

Vrijdag presenteerde Ajax als eerste Nederlandse club een ‘social gedragscode’. Ajax wil die set gedragsregels met behulp van AI gaan handhaven op de eigen sociale mediakanalen: TikTok, Instagram, Facebook, YouTube, Threads en LinkedIn. Respondology heet de Amerikaanse tool die de haatberichten en -reacties eruit moet filteren.

Dat gebeurt op basis van criteria die het mediateam van Ajax vooraf heeft ingesteld. Het filteren van reacties kan door onderscheid te maken op ‘categorieniveau’, maar het is ook mogelijk om specifieke woorden en emoji’s te laten verbergen die Ajax als haatdragend categoriseert.

De inschatting wat wel of niet ‘passend’ is, noemt Ajax ‘tot op zekere hoogte subjectief van aard.’ Het liefst zou de club niemand in zijn vrijheid van meningsuiting beperken. Maar: ‘Een veilige, positieve online omgeving voor onze fans en volgers staat voorop.’

Een voorzetje voor zo’n zwarte lijst wordt gegeven in het filmpje dat Ajax online zette bij de lancering van de anti-haatcampagne. Daarin lezen jonge kinderen vanaf een groot scherm de reacties voor die spelers en speelsters van Ajax zoal te verduren krijgen. Kk aap. Hope you die. Vieze homo. We pakken je. ‘Verontrustend’, zegt aanvoerder Jordan Henderson over de teksten. ‘Zeker voor kinderen.’

Beledigingen en verwensingen

Nieuw is het helaas niet. Een jaar geleden gaven spelers als Brian Brobbey, Steven Bergwijn en Steven Berghuis een inkijkje in de beledigingen, bedreigingen en verwensingen die op hun sociale media opduiken. ‘Kk aap’ bijvoorbeeld, in het geval van Brobbey, of ‘gorilla’. Iemand wenste Berghuis toe dat hij en zijn familie zouden sterven, Ajax-speelster Kay-lee de Sanders werd een ‘vieze pot’ genoemd, Bergwijn sprak over de vele apen-emoji’s die hij ontvangt.

Van Ajax mogen spelers zelf weten of ze hun profiel dicht- of openzetten voor reacties van mensen die ze zelf niet volgen. Brobbey en Kenneth Taylor filteren op die manier hun Instagramaccount, terwijl iedereen kan reageren op de eerder met pek en veren besmeurde Anton Gaaei.

Wel krijgen spelers ‘handvatten en richtlijnen’ van de club mee, om ze bewust te maken van de ‘risico’s en valkuilen van uitingen op social media’, zegt de woordvoerder. ‘Het belangrijkste advies daarbij is eigenlijk om altijd je gezonde verstand te gebruiken.’

Onderzoek in opdracht van onder meer de KNVB concludeerde in 2022 dat veel voetballers in de eredivisie en eerste divisie online discriminatie ervaren. Zo zag 92 procent op hun sociale media weleens discriminerende berichten die gericht waren aan andere spelers en ontving 44 procent zelf zulke berichten. Vaak afkomstig van anonieme of nepaccounts, maar ook van eigen ‘supporters’. Bij een belangrijke wedstrijd of juist als er aandacht wordt gevraagd voor discriminatie, stijgt het aantal discriminerende berichten.

Hard ingrijpen soms nodig

‘Een klap in het gezicht van het voetbal’, reageerde KNVB-directeur betaald voetbal Marianne van Leeuwen op de conclusies. Movisie, het bedrijf achter het niet-representatieve onderzoek (er deden honderd profs mee) deed destijds een aantal aanbevelingen. Zo moest het voor spelers gemakkelijker en veiliger worden om discriminatie te melden, moesten clubs, KNVB en supportersverenigingen hun sociale media actiever modereren en moest er een ‘gezamenlijk normstellend kader’ komen voor welk gedrag wel of niet op sociale media wordt geaccepteerd.

Die norm staat volgens de voetbalbond vast, zodat steeds meer voetbalverenigingen op hun eigen complex het adagium ‘Discriminatie = Kansloos’ uitdragen. Ook de KNVB is volgens een woordvoerder in gesprek met Respondology. Tot het zo ver is modereren medewerkers de socialemediakanalen zelf, al komen ‘de meest foute reacties’ volgens de bond terecht op de persoonlijke accounts van de spelers.

Hard ingrijpen blijft volgens Ajax nodig. De club neemt daarbij voor lief dat ze bij het modereren soms te scherp aan de wind vaart. En dat berichten die ‘in een grijs gebied’ vallen, daardoor toch niet zichtbaar zullen zijn.

De meeste spelers negeren de haatberichten, of proberen dat althans. ‘Ik laat ze vaak links liggen’, zegt Ajax-keepster Regina van Eijk in een filmpje. Haar mannelijke collega, middenvelder Kian Fitz-Jim: ‘Als ik elke keer stil moet staan bij wat user123 zegt, zou ik er nooit klaar mee zijn.’

Luister hieronder naar onze podcast de Volkskrant Elke Dag. Kijk voor al onze podcasts op volkskrant.nl/podcasts.